Το Mindfulness στα σχολεία
Η καλλιέργεια του Mindfulness μπορεί να προσφέρει βέλτιστα αποτελέσματα αναφορικά με την προσοχή των μαθητών, τον αυτοέλεγχο, την συναισθηματική ανθεκτικότητα, την μείωση του άγχους, την άμβλυνση της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), τις κοινωνικές τους δεξιότητες, την καλυτέρευση της ποιότητας του ύπνου, της ουσιαστικής ξεκούρασης, την μνήμη αλλά και την μακροπρόθεσμη και ουσιαστική επίδοση. Μέσω λοιπόν αυτής της βαθιάς επίγνωσης, στρέφοντας απλά την προσοχή τους στην εκάστοτε στιγμή και στην αναπνοή, μπορούν να διαχειριστούν πιο άρτια τα συναισθήματα τους και να διοχετεύσουν την όποια αντιδραστική τους έκφραση, με έναν ήπιο τρόπο, παίρνοντας παύσεις και μένοντας πάντα στο παρόν- η ίδια η ζωή άλλωστε λαμβάνει χώρα μόνο στο τώρα.
Ως εκ τούτου, δημιουργούμε ένα ασφαλές περιβάλλον για αυτούς ώστε να ηρεμούν, να οξύνουν την αντιληπτική τους ικανότητα, την παρατήρηση του εαυτού τους, αλλά συνάμα και όλων των ανθρώπων και των ερεθισμάτων που τους περιβάλλουν, χωρίς καμία κριτική. Τα οφέλη λοιπόν είναι πολλαπλά και πολυδιάσταστα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), ο σύγχρονος τρόπος ζωής, έχει αυξήσει κατακόρυφα τα ποσοστά ανησυχίας, νευρικότητας, αρνητικών συναισθημάτων και στρεσογόνων εκφάνσεων, με αποτέλεσμα η λέξη «άγχος» να έχει γίνει εφάμιλλη της ιδιας τους της ύπαρξης και δυστυχώς ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας τους έτσι όπως την βιώνουν. Ένα τέτοιο περιβάλλον λοιπόν, αναπόφευκτα οδηγεί στη στείρα μάθηση, την βραχυπρόθεσμη μνήμη, την αποκλίνουσα συμπεριφορά, την έλλειψη αυτοκυριαρχίας και την αταραξία του ψυχισμού τους.
Διεξάγοντας μια έρευνα σε 22.000 μαθητές (Yale Center for Emotional Intelligence), διαπιστώθηκε πως το κλιμακούμενο στρες, το όποιο δεν διαχειρίζεται και δεν προλαμβάνεται εγκαίρως, οδηγεί σε συναισθηματική κόπωση, έλλειψη διάθεσης και ενέργειας κατα 75%. Το «εργαλείο» της ενσυνειδητότητας, έρχεται λοιπόν να δράσει ώς αντίδοτο και παρατηρείται πως αποτελεί επιτακτική ανάγκη επιβίωσης και αυτοπροσδιορισμού. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, καλλιεργείται παράλληλα η ενσυναίσθηση και μια πιο οπτιμιστική ματιά απέναντι στις όποιες δυσκολίες, διδάσκοντας τους έτσι χρήσιμές δεξιότητες για την ίδια την ζωή.
Πρακτικά, θα μπορούσε να ενσωματωθεί ώς ενότητα στην εκπαιδευτική διαδικασία, είτε ως κοινωνιολογική προσέγγιση είτε ώς θεμελιώδης λίθος της ευεξίας και επιστέγασμα της σωματικής και ψυχικής υγείας των παιδιών. Θα πρέπει όμως να καταστεί σαφές πως η διδαχή και συνάμα η έμπνευση ενός τόσο πολύτιμου εργαλείου πρέπει να προέρχεται από δασκάλους που οι ίδιοι εξασκούνται καθημερινά, άοκνα και με συνέπεια στο δρόμο της βαθιάς επίγνωσης. Διαφορετικά, είναι σας να διδάσκουμε από ένα εγχειρίδιο μάθησης, υιοθετώντας μια άκρως επιδερμική προσέγγιση απέναντι σε κάτι τόσο υπερπολύτιμο. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε, πως όταν διδάσκουμε και καθοδηγούμε με το παράδειγμα μας, δημιουργούμε ένα αυθεντικό και γόνιμο περιβάλλον μάθησης.
Επιπρόσθετα, θα μπορούσαμε να εντάξουμε προγράμματα και πρακτικές ενσυνειδητότητας σε όλο το εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου, σε όποιον δηλαδή καθημερινά συνδιαλλέγεται με τους μαθητές, ώστε να επεκτείνουμε και να διασφαλίσουμε τα μέγιστα αποτελέσματα. Σε αυτό το μοτίβο σκέψης, οι ίδιοι οι γονείς δεν θα μπορούσαν να μη συμπεριληφθούν και συνάμα να καλλιεργήσουν αυτή την δεξιότητα, ως αρωγοί αυτής της εκπαιδευτικής, και όχι μόνο, προσέγγισης.
Ένα καλά δομημένο πρόγραμμα σπουδών, θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει πρακτικές ενσυνειδητότητας σε εβδομαδιαία βάση, αρχικά, ώστε η μετάβαση σε αυτόν τον τόσο πρωτοποριακό και συνάμα απίστευτα απλό τρόπο σκέψης και αντίληψης, να γίνει ομαλά ώστε να εδραιωθεί. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να γίνει με μια εισαγωγή στις βασικές αρχές που διέπουν αυτό το «εργαλείο» του νου, πρακτικά παραδείγματα και καταθέσεις ανθρώπων που έχουν βιώσει και βιώνουν όλα τα προαναφερθέντα οφέλη, αξιοζήλευτα μοντέλα διδασκαλίας από διάφορους λαούς ανά τον κόσμο, όπως το παράδειγμα της Ιαπωνίας, παρέχοντας τους έτσι όλα τα αντίστοιχα οπτικά ερεθίσματα.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), το πιλοτικό πρόγραμμα της Νορβηγίας (2015/2016), έδειξε πως η καλλιέργεια της ενσυνειδητότητας μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει μέρος όλων των μαθημάτων, με επιμέρους προσαρμογές, όχι μόνο από εκπαιδευτική σκοπιά αλλα και ως τρόπος ζωής των παιδιών.
Οι έννοιες της επίγνωσης, της αποδοχής, της αταραξίας και της αυτοκυριαρχίας επεξηγούνται και αποτελούν μέρος της λεκτικής προσέγγισης του εκάστοτε δασκάλου, ώστε τα παιδιά να εξοικειώνονται ακόμη περισσότερο με αυτό το σύστημα αντίληψης.
Ήπιες πρακτικές, όπου οι μαθητές κλείνουν απαλά τα μάτια τους, εστιάζουν στην αναπνοή τους, σκανάρουν νοερά το σώμα τους, δημιουργούν εικόνες και μεταφέρονται με την «οθόνη» του μυαλού τους κάθε φορά σε ένα όμορφο και ασφαλές περιβάλλον, λειτουργούν καταπραϋντικά σε βάθος χρόνου. Σε δεύτερο χρόνο, μέσω της άσκησης της παρατήρησης, μπορούν να κρατούν σημειώσεις, δημιουργώντας έτσι το δικό τους ημερολόγιο συναισθημάτων.
Μέσω της συνεχόμενης καταγραφής, όχι μόνο νοητικής αλλά και συναισθηματικής αντίληψης, μπορούν να ανακαλύψουν τον βαθύτερο εαυτό τους. Είναι σα να τους δίνουμε το χώρο και το χρόνο να αναπνεύσουν ουσιαστικά, κυριολεκτικά και ολοκληρωτικά. Συμπερασματικά λοιπόν, τα κίνητρα των μαθητών πολλαπλασιάζονται, η διάθεση τους ως προς την εκπαιδευτική διαδικασία συνεχώς βελτιώνεται, η συγκέντρωση σου τους αυξάνεται και τα μαθησιακά αποτελέσματα που προκύπτουν είναι αξιοσημείωτα.
Υπογράφει η Ευαγγελία Καμπούρη, απόφοιτος του 200hr Yoga Teacher Training Course
Βιβλιογραφία:
- https://www.euro.who.int/en/about-us/networks/regions-for-health-network-rhn/news/news/2016/07/mindfulness-at-school-the-stfolds-pilot-project
- https://www.mindful.org/mindfulness-in-education/
- https://learning2breathe.org
- https://positivepsychology.com/mindfulness-education/
- https://www.gse.harvard.edu/news/uk/19/01/making-time-mindfulness
