Σκλήρυνση Κατά Πλάκας και Γιόγκα
Τι είναι η Σκλήρυνση κατά Πλάκας;
Πρόκειται για ένα αυτοάνοσο νόσημα που επηρεάζει τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος (εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός). Πιο συγκεκριμένα, το ανοσοποιητικό σύστημα προσβάλλει το προστατευτικό περίβλημα (μυελίνη) που καλύπτει τις νευρικές ίνες και προκαλεί προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ του εγκεφάλου και του υπόλοιπου σώματος. Τελικά, η ασθένεια καταφέρνει να καταστρέψει τα νεύρα με ολική επίπτωση στο σώμα και στα όργανα του ασθενούς (Μιχάλης Θερμόπουλος, iatropedia.gr).
Δεν υπάρχει ακριβής αιτιολογία ή παθογένεση, ωστόσο μια αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων θεωρείται καταλυτική για την εμφάνιση της νόσου. Εκδηλώνεται συνήθως σε άτομα ηλικίας 20- 40 ετών, δηλαδή στο πιο παραγωγικό στάδιο ζωής τους, οδηγώντας τα σε ένα ευρύ φάσμα λειτουργικών διαταραχών και αναπηρία. Ως προς το φύλο, φαίνεται να υπερέχουν οι γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες με αναλογία 2:1 (Γουρζουλίδου Π. Ευθυμία, 2008). Ακόμη, χαρακτηρίζει τη λευκή φυλή, σε μικρότερη συχνότητα την κίτρινη και τη μαύρη και είναι συνηθέστερη σε ανθρώπους που ζουν μακριά από τον ισημερινό. Έρευνες δείχνουν ότι η μειωμένη έκθεση στον ηλιακό φως, που οδηγεί αντίστοιχα σε μειωμένη παραγωγή της βιταμίνης D, μπορεί σε ένα βαθμό να εξηγήσει τη γεωγραφική κατανομή της νόσου. Τέλος, δεν θεωρείται κληρονομική, ωστόσο υπάρχει η προδιάθεση. Παρ’ όλα αυτά, είναι σπάνιο να κληρονομηθεί από το γονιό στο παιδί (Κουτσουράκη Σ. Ευφροσύνη, 2014).
Τα τελευταία 20 χρόνια παρατηρείται αύξηση των κρουσμάτων ΣκΠ τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως, γεγονός που οφείλεται σε παράγοντες όπως η καλύτερη πληροφόρηση των πολιτών, η έγκυρη διάγνωση και ο αυξανόμενος μέσος όρος επιβίωσης των ασθενών (health.in.gr).
Συμπτώματα και αντιμετώπιση
Δεν υπάρχει τυπική ΣκΠ και τα συμπτώματα εξαρτώνται από τις περιοχές του κεντρικού νευρικού συστήματος που έχουν επηρεαστεί. Κάθε ασθενής εμφανίζει διαφορετική ομάδα συμπτωμάτων, τα οποία αλλάζουν από χρόνο σε χρόνο, σε σοβαρότητα και διάρκεια. Ενδεικτικά, ένας ασθενής μπορεί να παρουσιάσει:
- Οπτικές διαταραχές: θαμπή όραση, οπτική νευρίτιδα, διπλωπία, ακούσια, απότομη κίνηση ματιού, σπάνια ολική απώλεια όρασης
- Προβλήματα ισορροπίας και συντονισμού: απώλεια ισορροπίας, τρέμουλο, ασταθές βάδισμα, ίλιγγος, αδεξιότητα άκρων, απώλεια συντονισμού λόγω βλαβών στην παρεγκεφαλίτιδα
- Σπαστικότητα: εναλλαγή μυϊκού τόνου, μυϊκή δυσκαμψία, σπασμοί, επώδυνες κράμπες τη νύχτα
- Αλλαγές στην αισθητικότητα: μυρμηγκιάσματα, μουδιάσματα, αίσθημα καψίματος, μυϊκοί πόνοι
- Διαταραχές στην ομιλία: επιβράδυνση του λόγου, αδυναμία εξεύρεσης λέξεων, σκοντάπτουσα ομιλία, διστακτική άρθρωση, αλλαγές στο ρυθμό του λόγου, δυσκολία στην κατάποση
- Κόπωση: εξουθενωτική κόπωση δυσανάλογη προς τη δραστηριότητα, αδυναμία συγκέντρωσης
- Προβλήματα κύστης και εντέρου: συχνή και επιτακτική ούρηση με ατελές άδειασμα της ουροδόχου κύστεως, δυσκοιλιότητα
- Σεξουαλικές διαταραχές: ανικανότητα, μειωμένη διέγερση, απώλεια αίσθησης
- Ευαισθησία στη ζέστη
- Συναισθηματικές διαταραχές: απώλεια βραχυπρόθεσμης μνήμης, διάσπαση προσοχής, διαταραχή της κρίσης, της σκέψης και του συναισθήματος, κατάθλιψη, απαξίωση και έλλειψη αυτοεκτίμησης (physiokinesis.wordpress.com)
Με βάση τα παραπάνω συμπτώματα, η ΣκΠ είναι μια νόσος που επηρεάζει τόσο το σώμα, όσο και την ψυχή του ανθρώπου που πάσχει. Επηρεάζει εξίσου την επαγγελματική, οικογενειακή και κοινωνική του ζωή. Συνεπώς, η αντιμετώπισή της θα πρέπει να είναι ολιστική. Το πρόγραμμα θεραπείας που συνήθως ακολουθείται συνδυάζει φαρμακευτική αγωγή με φυσικοθεραπεία. Βασική αρχή του σώματος είναι «ό,τι δεν χρησιμοποιείται, χάνεται» (use it or lose it). Για το λόγο αυτό, το πλάνο φυσικοθεραπείας πρέπει να σχεδιαστεί σύμφωνα με τις επιθυμίες και προσδοκίες του ασθενή και ταυτοχρόνως να επιτρέπει τη διατήρηση ενός αξιοπρεπούς τρόπου ζωής (Σακελλαρίου Κωνσταντίνος, iatronet.gr).
Η γιόγκα ως σύμμαχος ενάντια στη σκλήρυνση κατά πλάκας
Η γιόγκα, και συγκεκριμένα η θεραπευτική γιόγκα, αποτελεί ένα ολιστικό υπόδειγμα φυσικοθεραπείας όχι μόνο για μυοσκελετικούς τραυματισμούς αλλά και για χρόνιες παθήσεις. Το ιδιαίτερο με αυτήν είναι ότι απευθύνεται σε όλους και μπορεί να προσαρμοστεί στον καθένα ανάλογα με τις ατομικές ανάγκες και δυνατότητές του. Ακόμη πέρα από τα σωματικά οφέλη, σε νοητικό επίπεδο απομακρύνει το στρες και τις ψυχολογικές διαταραχές, επιφέροντας ηρεμία, πνευματική διαύγεια, καλύτερο ύπνο και μεγαλύτερο εύρος αναπνοής (Anahata Yoga Manual, 2016).
Μελέτη που εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο Rutgers στις ΗΠΑ καταδεικνύει ότι η γιόγκα συμβάλλει στην καλύτερη ποιότητα ζωής των ασθενών με σκλήρυνση κατά πλάκας, καθώς καταστέλλει σημαντικά τον πόνο και την κόπωση αλλά ενισχύει και τα επίπεδα ευεξίας των ασθενών. Συγκεκριμένα, 15 γυναίκες ηλικίας μεταξύ 34-64 ετών με ήπιας μορφής αναπηρία λόγω της ΣκΠ συμμετείχαν σε μια πιλοτική μελέτη του πανεπιστημίου, η οποία διήρκησε συνολικά 8 εβδομάδες. Ορισμένες από τις γυναίκες είχαν λάβει διάγνωση για τη νόσο την τελευταία διετία και άλλες έδιναν μάχη πάνω από 20 χρόνια. Οι συνεδρίες πραγματοποιούνταν 2 φορές την εβδομάδα και είχαν διάρκεια 90’. Κατά την ολοκλήρωση της δοκιμής, οι 15 γυναίκες μπορούσαν να καλύψουν μεγαλύτερες αποστάσεις περπατώντας, ενώ παράλληλα είχαν καλύτερη ισορροπία και καλύτερο κινητικό συντονισμό. Επίσης, η ποιότητα ζωής τους βελτιώθηκε όσον αφορά τους βασικούς δείκτες ψυχικής υγείας. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας παρουσιάστηκαν στις 26 Σεπτεμβρίου του έτους 2014 στο Συμπόσιο Ερευνών για τη Γιόγκα, το οποίο διεξήχθη στο Ινστιτούτο Kripalu της Μασαχουσέτης (onmed.gr).
Από την άλλη πλευρά, ο ασθενής μπορεί να βιώσει εξίσου τα οφέλη του διαλογισμού. Ακολουθώντας εξειδικευμένες τεχνικές χαλάρωσης και διαλογισμού, θα καταφέρει να φέρει εις πέρας πολλές προκλήσεις, όπως το να βρίσκεται σε ένα μηχάνημα MRI (μαγνητικός τομογράφος), κατά τη διάρκεια των ενέσεων ή των εγχύσεων, την περίοδο έξαρσης των συμπτωμάτων παραμένοντας ήρεμος και εστιάζοντας κυρίως στις συναντήσεις του με τον γιατρό. Ο καθηγητής Allen C. Bowling συνοψίζει στο βιβλίο του «Optimal Health with Multiple Sclerosis» (2014) τα εξής: «Ο διαλογισμός είναι μια εύκολη και χαμηλούς κόστους θεραπεία που παρέχει ιατρικά οφέλη χωρίς τη χρήση φαρμακευτικών ουσιών. Μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση του στρες, άγχους, κατάθλιψης, κόπωσης, αϋπνίας, πόνου και γνωστικών προβλημάτων. Επίσης, μπορεί να βελτιώσει την αυτοεκτίμηση και τα αισθήματα αυτοέλεγχου. Γενικότερα για την υγεία, ο διαλογισμός μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση και να βελτιώσει τον έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα.» (nationalmssociety.org).
Θεραπευτική γιόγκα
Για τους ασθενείς με ΣκΠ, οι οποίοι ζουν καθημερινά την επίδραση των συμπτωμάτων της νόσου στο σώμα και κατ’ επέκταση στην ψυχή τους, σίγουρα η πρακτική της γιόγκα είναι μια μεγάλη πρόκληση από μόνη της. Ωστόσο, με τη σωστή καθοδήγηση από εξειδικευμένους δασκάλους και με τις απαραίτητες προσαρμογές στις στάσεις σε συνδυασμό με βοηθήματα, όπως μαξιλάρια, ζώνες, τουβλάκια και καρέκλες, μπορεί να επιτευχθεί άμεσα η ανακούφιση. Η συχνότητα της θεραπείας καθορίζεται από διάφορες παραμέτρους εκ των οποίων πολύ σημαντική είναι ο ψυχισμός του ασθενή. Για το λόγο αυτό, ο θεραπευτής-δάσκαλος γιόγκα χρειάζεται να αφουγκράζεται τον ασκούμενο, να αναπνέει μαζί του, να συγχρονίζεται ενεργειακά, και να εκπέμπει αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία.
Το θεραπευτικό πλάνο μπορεί να αναπροσαρμόζεται κάθε φορά ανάλογα με το στάδιο της νόσου και τις δυνατότητες του ασθενή. Οι στάσεις-ασκήσεις μπορούν να γίνουν σε όρθια, ξαπλωτή αλλά και καθιστή θέση είτε σε καρέκλα είτε σε αναπηρικό αμαξίδιο. Υπάρχουν συγκεκριμένες αλληλουχίες ασκήσεων σχεδιασμένες για κάθε σύμπτωμα π.χ. κόπωση, δυσκοιλιότητα, προβλήματα στην πέψη ή στην ισορροπία. Η ισορροπία, για παράδειγμα, μπορεί να βελτιωθεί με στάσεις όπως Tadasana, Virabhadrasana I, Virabhadrasana IΙ και Trikonasana (yogajournal.com). Η κόπωση αντίστοιχα με Uttanasana, Paschimotanasana, Ardha Matsyendrasana I, Savasana και τέλος η χρήση της Nadi Sodhana Pranayama χωρίς κράτημα (B.K.S. Iyengar, Light on Yoga). Ακόμη, λόγω του παράγοντα «ζέστη» κατά τη διάρκεια της πρακτικής-θεραπείας πολύ σημαντικά είναι τα συχνά διαλείμματα και η εκτέλεση restorative στάσεων σε συνδυασμό με χαλαρωτικές pranayama.
Πέρα από τις ασκήσεις, η θεραπευτική γιόγκα έχει στόχο να αντιμετωπίσει κρίσεις άγχους, πανικού και κατάθλιψη. Έρευνες αποδεικνύουν ότι ο διαλογισμός είναι το ίδιο αποτελεσματικός με την λήξη αντικαταθλιπτικών και αγχολυτικών σκευασμάτων (onmed.gr). Καθοδηγούμενες τεχνικές διαλογισμού μπορούν να οδηγήσουν άμεσα στην συγκέντρωση και χαλάρωση του νου. Επαναλαμβάνοντας έναν ήχο, εστιάζοντας το βλέμμα σε ένα αντικείμενο π.χ. φλόγα κεριού, ή έχοντας επίγνωση αναπνοής αργά και σταδιακά η αρμονία θα επέλθει εσωτερικά.
Επίλογος
Τέλος, πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι η γιόγκα δεν θεραπεύει τη νόσο αλλά βοηθάει τον ασθενή να χρησιμοποιεί το σώμα του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Θεωρείται συμπληρωματική θεραπεία εστιάζοντας κυρίως στην εξασφάλιση της αυτονομίας και αυτοεξυπηρέτησης του. Συχνά, η συνεργασία και άλλων ιατρικών ειδικοτήτων είναι επιτακτική για την αντιμετώπιση των λοιπών προβλημάτων που συνοδεύουν τη ΣκΠ. Παρ’ όλα αυτά, χρειάζεται υπομονή, καλή προετοιμασία και σχεδιασμό στη συντηρητική της αντιμετώπιση, καθώς και καλό συντονισμό όλων των εμπλεκομένων.
“Yoga teaches us to cure what need not be endured and endure what cannot be cured.”
– B.K.S. Iyengar
Υπογράφει η Πέπη Φύσσα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Anahata Yoga Manual, Νοέμβριος 2016
Bowling C. Allen, (2014). «Optimal Health with Multiple Sclerosis», Demos Medical Publishing, New York
Iyengar B.K.S., (2015) Light on Yoga, Harper Collins Publishers, London
Loren M. Fishman M.D., Eric L. Small (2007) «Yoga and multiple sclerosis: a journey to health and healing», Demos Medical Publishing, New York
Γουρζουλίδου Π. Ευθυμία, (2008). « Η σκλήρυνση κατά Πλάκας στην περιοχή της δυτικής Ελλάδας-Επιδημιολογία της νόσου και κλινική μελέτη πασχόντων», Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Ιατρικής
Κουτσουράκη Σ. Ευφροσύνη, (2014). «Σκλήρυνση κατά πλάκας», Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Ιατρικής
http://health.in.gr/news/epidemiology/article/?aid=1231250702
http://www.iatropedia.gr/ygeia/sklirynsi-kata-plakas-ta-proima-symptomata-tis-ekfylistikis-nosou-entopiste-ta-noris/58345/