Μέσα από 196 σύντομους αλλά περιεκτικούς στίχους, ο Patanjali αναπτύσσει τη φιλοσοφία της yoga και εξηγεί τη διαδικασία για την εξερεύνηση του εσωτερικού μας κόσμου, το δρόμο μας προς την ολοκλήρωση και την ευδαιμονία. Τα Yoga Sutras είναι ένας πρακτικός οδηγός για το πνευματικό μας ταξίδι, που έχει σαν στόχο να μας υπενθυμίσει ποιοι είμαστε πραγματικά. Ταξιδεύουν στο χρόνο από τον 4ο αιώνα π.Χ. και βρίσκονται μαζί μας μέχρι και σήμερα, με τα διδάγματά τους, τα Yoga Sutras να είναι ίσως πιο επίκαιρα από ποτέ. Παρόλο που θεωρούνται θεμελιώδη κείμενα για τη μελέτη του συστήματος της yoga, δεν περιλαμβάνουν ούτε μια περιγραφή asana. Τα Yoga Sutras όμως το πώς, βιωματικά, ο καθένας μέσα από το προσωπικό του μονοπάτι σε αυτό το σύστημα της yoga, γνωρίζει τον ίδιο του τον εαυτό.

Σύμφωνα με τα Yoga Sutras, η yoga είναι η παύση των διακυμάνσεων του νου. Καθώς ο νους ησυχάζει, η αλήθεια αναδύεται στην επιφάνεια. Μέσα από την πρακτική της yoga ερχόμαστε σε επαφή με τον εσωτερικό μας παρατηρητή και οδηγούμαστε σε ένα υψηλότερο επίπεδο συνείδησης. Και ο Patanjali παρουσιάζει τα οκτώ βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε στην πορεία μας αυτή. Το οκταπλό μονοπάτι προς την επαφή μας με την αληθινή φύση της ύπαρξης. Και το μονοπάτι αυτό, που απαρτίζεται από οκτώ σκέλη – τα  Yamas, Niyamas, Asana, Pranayama, Pratyahara, Dharana, Dhyana και Samadhi  – έρχεται να μας διευκρινίσει ότι η yoga είναι κάτι περισσότερο από διατάσεις πάνω στο στρωματάκι, και ότι η πραγματική της αξία εμφανίζεται όταν αυτή βρίσκει εφαρμογή στην καθημερινή ζωή. Τα πέντε πρώτα σκέλη είναι εστιασμένα εξωτερικά, και θα μπορούσαμε να πούμε ότι θεωρούνται προαπαιτούμενα για να χτίσουμε τα θεμέλια μιας πνευματικής, φωτεινής ζωής, ενώ τα υπόλοιπα τέσσερα εστιάζονται εσωτερικά.

Το πρώτο σκέλος, τα Yamas, σχετίζεται με το πώς αλληλεπιδρούμε με τους άλλους αλλά και με τον ίδιο μας τον εαυτό, και αποτελείται από πέντε αρχές. Την  Ahimsa  ή μη-βία, τη  Satya  ή φιλαλήθεια, την  Asteya  ή μη-κλοπή, την  Brahmacharya  ή εγκράτεια και την  Aparigraha  ή μη πλεονεξία.

Και ο Patanjali μας υπόσχεται ότι αν κάποιος εδραιωθεί στην Ahimsa, τότε θα πάψει να είναι αποδέκτης οποιασδήποτε επιθετικής συμπεριφοράς από το περιβάλλον του. Αν κατακτήσει τη Satya, θα δει τις επιθυμίες του να εκπληρώνονται. Όταν κάποιος καταφέρει να εδραιωθεί στην Asteya, τότε όλοι οι θησαυροί του κόσμου θα παρουσιαστούν μπροστά του, ενώ με την Brahmacharya, θα γνωρίσει το μεγαλείο της δύναμής του. Και αν κατακτήσει την Aparigraha, θα του αποκαλυφθούν οι προηγούμενες και επόμενες ζωές του.

Στο δεύτερο σκέλος, τα  Niyamas, που μας βοηθούν να προχωρήσουμε λίγο πιο βαθιά, συναντάμε τις αρχές της  Saucha  (καθαρότητα, διαύγεια),  Santosha  (ευχαρίστηση),  Tapas  (αυτοπειθαρχεία),  Svadhyaya  (εσωτερική μελέτη) και  Ishvarapranidhana  (αφιέρωση σε κάτι ανώτερο).

Και όπως με τα Yamas, έτσι και με τα Niyamas, ο Patanjali εξηγεί πού μπορεί να οδηγηθεί κανείς όταν καταφέρει να εδραιωθεί σε κάθε ένα από αυτά. H Saucha έρχεται να φέρει την κυριαρχία των αισθήσεων, τον εξαγνισμό του νου, τη χαρά και την καλοσύνη. Με τη Santosha επιτυγχάνεται η ψυχική ευφορία, η ικανοποίηση, η ανυπέρβλητη ευτυχία. Με την αυτοπειθαρχία, Tapas, οι όποιες ψυχικές ακαθαρσίες καταστρέφονται και ακολουθεί η κυριαρχία πάνω στο φυσικό σώμα και τα όργανα της δράσης και των αισθήσεων. Αν κάποιος εδραιωθεί στη Svadhyaya, θα έρθει σε επαφή με την υποκείμενη πραγματικότητα. Με την Ishvarapranidhana, επιτυγχάνεται η κατάσταση της τελειοποιημένης συγκέντρωσης.

Τόσο τα Yamas όσο και τα Niyamas ασκούνται σε τρία επίπεδα. Στο σώμα, στην ομιλία, αλλά και στο νου.

Ακολουθούν οι  Asana, οι σταθερές και άνετες στάσεις που βοηθούν το σώμα να προετοιμαστεί για το διαλογισμό. Το τέταρτο σκέλος είναι η  Pranayama, η κυριαρχία της ζωτικής μας δύναμης μέσα από τον έλεγχο της αναπνοής μας.

Στο πέμπτο σκέλος του μονοπατιού της yoga, την  Pratyahara, οι αισθήσεις στρέφονται από τον εξωτερικό προς τον εσωτερικό μας κόσμο.

Με το έκτο σκέλος, την  Dharana, εστιάζουμε στο αντικείμενο του διαλογισμού μας, διώχνοντας τις όποιες άλλες σκέψεις, και οδηγούμαστε σταδιακά προς το έβδομο σκέλος, την  Dhyana, την κατ’ εξοχήν κατάσταση του διαλογισμού.

Το όγδοο και τελευταίο σκέλος,  Samadhi, έρχεται όταν έχουμε ασκήσει όλα τα προηγούμενα και θεωρείται το αποκορύφωμα του ταξιδιού. Μπορεί να οριστεί ως η υπέρβαση του κατώτερου εαυτού και η ένωση με τον αληθινό Εαυτό. Η ένωση με το Θείο. Η ένωση με το Σύμπαν.

Θα μπορούσαμε να πούμε, λοιπόν, ότι το παραδοσιακό οκταπλό μονοπάτι της yoga, όπως αυτό διδάσκεται από τον Patanjali, είναι μια βήμα προς βήμα μεθοδολογία προς την επίτευξη αυτής της εμπειρίας. Και με τη μεθοδολογία αυτή, οι πρακτικές της σωστής σκέψης και δράσης, η εφαρμογή βασικών ηθικών κανόνων, οι στάσεις του σώματος και οι τεχνικές αναπνοής είναι τα μέσα που μας προετοιμάζουν για τα τελικά βήματα, που οδηγούν προς την κατάσταση Samadhi. Την απόλυτη αυτή Ένωση.

Και το πιο ωραίο είναι ότι το οκταμελές μονοπάτι της yoga, σύμφωνα με τον Patanjali, απευθύνεται σε όλους μας, ανεξάρτητα από την προηγούμενη εμπειρία μας, τη μέχρι τώρα πορεία μας ή τις πεποιθήσεις μας. Είναι ουσιαστικά ένα εργαλείο από το οποίο μπορούμε να επωφεληθούμε όλοι.

Φυσικά, η εφαρμογή του στην πράξη, σε καθημερινή βάση, τόσο πάνω στο στρωματάκι μας όσο και έξω από αυτό, μπορεί να είναι δύσκολη. H ενσωμάτωσή του σε κάθε τομέα της ζωής μας – στο ρόλο μας ως φίλοι, σύντροφοι, εργαζόμενοι, πολίτες ή γονείς – μπορεί να απαιτεί πολλή προσπάθεια και μεγάλη αφοσίωση. Μπορούμε, όμως, σίγουρα να βαδίσουμε στο μονοπάτι αυτό, προχωρώντας βήμα προς βήμα. Yama προς yama. Niyama προς niyama. Η σκέψη και μόνο ότι κάθε φορά που θα συμβαίνει αυτό, θα ερχόμαστε λίγο πιο κοντά στην ευδαιμονία, δεν είναι ενθαρρυντική; Η προσπάθεια και μόνο ίσως μας φέρει σε ένα σημείο λίγο καλύτερο από πριν. Άλλωστε, ποιος δε θα ήθελε μια ζωή χωρίς βία, πόνο, θλίψη; Ποιος δε θα ήθελε ένα νου διαυγή; Μια ζωή ευτυχισμένη, με αίσθηση πληρότητας, γεμάτη χαρά και αγάπη;

Δεν αξίζει, λοιπόν, να προσπαθήσουμε;

Υπογράφει η Μάγδα Χατηζηνάκη.