Οι έννοιες «Τάντρα» και «Τάντρα Γιόγκα» είναι πολύ δημοφιλείς στις ημέρες μας, ακόμη και ανάμεσα σε όσους δεν ασχολούνται με τη Γιόγκα. Πόσοι όμως άραγε γνωρίζουμε ότι στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για μία Σχολή, αλλά για ένα μεγάλο πλήθος από μη-δυιστικά φιλοσοφικά ρεύματα, διδασκαλίες, και πρακτικές, που ξεπήδησαν πάνω από 1.500 χρόνια πριν, σαν μια επανάσταση στο τότε ινδουιστικό βραχμανικό κατεστημένο;
Πράγματι, η Τάντρα εμφανίστηκε στην Ινδία γύρω στον 4ο – 5ο αι. μ.Χ., και αμέσως ήρθε σε αντίθεση με την αυστηρή τελετουργικότητα του ινδουιστικού ιερατείου, δεχόμενη στους κόλπους της πιστούς όλων των κοινωνικών τάξεων, γυναίκες, ακόμα και παρίες. Ηρθε σε αντίθεση όμως και με την αυστηρό ασκητισμό των αναχωρητών και μοναχών, υποστηρίζοντας ότι η αληθινή ουσία του θείου, η απόλυτη Επίγνωση, εκφράζεται σε κάθε μόριο αυτού του Σύμπαντος, χονδροειδές ή λεπτοφυές. Τα πάντα είναι εκδήλωση του θείου, άρα και τα πάντα μπορούν να γίνουν ένα μονοπάτι επιστροφής σ’ Αυτό. Με άλλα λόγια, όπως αναφέρει και ο μελετητής της Τάντρα, Georg Feuerstein, μπορούμε να πούμε ότι το «motto» της είναι: «Nirvana=Samsara».

Η λέξη «Τάντρα» σημαίνει κατ’ αρχήν «ιστός» ή «υφάδι», και προέρχεται από τη ρίζα tan, που σημαίνει «εκτείνω», «επεκτείνω». Λέγεται ότι η Τάντρα δημιουργήθηκε ειδικά για να βοηθηθεί η ανθρωπότητα στην πνευματική της πρόοδο, κατά την Σιδηρά Εποχή (Kali Yuga) που διανύουμε, στην οποία οι ηθικές αρχές και η πνευματικότητα βρίσκονται σε κρίση.
Η Τάντρα πρεσβεύει ότι η Απόλυτη Συνειδητότητα είναι Μία, ενιαία, και εγγενώς ελεύθερη και δημιουργική. Απόρροια αυτής της ριζικής ελευθερίας, είναι και η δυνατότητά της να δεσμεύεται, να συστέλλεται και να δημιουργεί μορφές «χονδροειδούς» ύλης, να αποκρύπτει την αληθινή της φύση, και από εκεί πάλι να εξελίσσεται προς λεπτοφυέστερες μορφές συνειδητότητας, αποκαλύπτοντας τη φύση της.

Η Μία αυτή Πραγματικότητα έχει αυτο-επίγνωση, είναι συνειδητή και ευφυής (Chit, Shiva). Η Δημιουργία, η έκφραση, είναι το αποτέλεσμα της εγγενούς της ευδαιμονίας (Ananda, Shakti). Ετσι, η δημιουργία του Κόσμου, παριστάνεται σαν ένας αέναος χορός των δύο αντιθέτων στοιχείων, του Shiva (Συνειδητότητα, αρσενικό στοιχείο) και της Shakti (Δημιουργική Δύναμη, θηλυκό στοιχείο). Η ένωση δύο συντρόφων ασκούμενων της Τάντρα, θεωρείται ότι συμβολίζει αυτήν ακριβώς την Αρχή της Δημιουργίας, την προαιώνια ένωση του αρσενικού με το θηλυκό στοιχείο.

Η Τάντρα εστιάζεται σε μεγάλο βαθμό στην πρακτική, γι αυτό και οι έννοιες «Τάντρα» και «Τάντρα Γιόγκα» χρησιμοποιούνται συχνά εναλλακτικά. Ετσι, υπό την καθοδήγηση ενός αυθεντικού Δασκάλου, παραδοσιακά στην άσκησή της χρησιμοποιούνται διάφορα τελετουργικά μέσα όπως π.χ. τεχνικές ενεργειακού καθαρμού (π.χ. Bhuta Shuddhi), Pujas (λατρευτικές τελετουργίες), Mudras, Mantras, Yantra και Mandala (Ιερά γεωμετρικά σχέδια), και βέβαια, οι γνωστές μας Asanas και Pranayama, που ανήκουν στην (ταντρική) Σχολή της Hatha Yoga.
Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε ότι παράλληλα με την Ινδουιστική, υπάρχει και Βουδιστική Τάντρα (ο Θιβετανικός Βουδισμός ή Vajrayana, που είναι μάλιστα ιδιαίτερα δημοφιλής στη Δύση), και οι δύο αυτές παραδόσεις αναπτύχθηκαν περίπου ταυτόχρονα.

Γράφει η Νάνσυ Χιτζανίδου (δασκάλα γιόγκα και διαλογισμού)